1 stycznia 2021 r. Wielka Brytania wyszła z rynku wewnętrznego i unii celnej co oznacza, że dla UE jest krajem trzecim. Na granicy pomiędzy UE i Wielka Brytanią zostały wprowadzone kontrole. Przedsiębiorcy są zobowiązani m.in. do dopełnienia standardowych formalności celnych, w tym zarejestrowania się w usłudze Krajowej Administracji Skarbowej „e-Klient” (w celu uzyskania numeru EORI), składania zgłoszeń i deklaracji celnych oraz regulowania należności celnych i podatkowych (akcyza).

30 grudnia 2020 r. została zawarta Umowa o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Do czasu ratyfikowania przez Parlament Europejski umowa stosowana jest tymczasowo – do 28 lutego 2021 r. z możliwością przedłużenia stosowania, jeżeli proces ratyfikacji będzie się wydłużał.

Dla zminimalizowania skutków wyjścia Wielkiej Brytanii z UE obie strony zgodziły się utworzyć strefę wolnego handlu bez ceł i kontyngentów. Umowa przewiduje zobowiązania w zakresie liberalizacji dostępu do rynku dla towarów, w tym zerowe stawki taryfowe, zerowe kontyngenty na wszystkie towary, które posiadają udokumentowane pochodzenie. Wprowadza także nowoczesne rozwiązania pozwalające zminimalizować bariery w handlu dwustronnym, a także gwarantuje ścisłą współpracę celną i regulacyjną. Oprócz zapewnienia zerowych stawek celnych i kontyngentów, umowa ogranicza również administracyjne opłaty celne za świadczone usługi.

Mimo to handel z Wielką Brytanią po brexicie znacznie różni się od wymiany w ramach jednolitego rynku oraz unii celnej. Przykładowo, cały import podlega formalnościom celnym i musi być zgodny z przepisami strony importującej. Import do UE musi spełniać wszystkie normy UE i podlega kontroli pod kątem bezpieczeństwa, zdrowia i innych zasad porządku publicznego. Konieczne jest też stosowanie reguł pochodzenia towarów w celu ich zakwalifikowania do preferencyjnych warunków handlowych na podstawie umowy.

Reguły pochodzenia są nieodłącznym elementem każdej umowy o utworzeniu strefy wolnego handlu. Określają „narodowość” produktów, jeśli zostały całkowicie uzyskane w jednym kraju lub wyprodukowane przy użyciu komponentów lub materiałów pochodzących z więcej niż jednego kraju. Potwierdzenie czy produkt został w wystarczającym stopniu wytworzony/przetworzony w UE lub w Wielkie Brytanii jest konieczne, aby zdecydować, czy może być uważany (w rozumieniu umowy) za produkt „pochodzący” z danej strony tej umowy, a w konsekwencji może być on objęty preferencyjnymi zasadami handlu wynikającymi z umowy (np. zerową stawką).

Zgodnie z umową przedsiębiorcy z UE i Wielkiej Brytanii muszą przestrzegać reguł pochodzenia porównywalnych z tymi, które UE i Wielka Brytania zawarły z innymi partnerami handlowymi. Zasady te i związane z nimi procedury (np. dokumentowanie pochodzenia) są na ogół znane podmiotom gospodarczym.

W umowie przewidziano, że wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe przywożonych produktów może opierać się na:

• sporządzonym przez eksportera pojedynczym oświadczeniu o pochodzeniu (kod dokumentu U116) lub oświadczeniu o pochodzeniu dla wielokrotnych przesyłek identycznych produktów (kod dokumentu U118) wskazującym, że produkt jest pochodzący, lub
• na wiedzy importera (kod dokumentu U117), że produkt jest pochodzący.

Preferencyjne traktowanie może być więc przyznane tylko produktom „pochodzącym” w rozumieniu umowy UE z Wielką Brytanią.

Treść oświadczenia o pochodzeniu jest ściśle określona, a jego wzór zamieszczony jest w załączniku Orig-4 do umowy. Jakkolwiek dopuszczalne jest korzystanie z różnych wersji językowych oświadczenia, to dla uniknięcia wątpliwości co do zgodności sporządzonego oświadczenia ze wzorem, zalecane jest wykorzystywanie przez polskich eksporterów wersji w języku angielskim.

Elementem oświadczenia jest wskazanie numeru eksportera (ang. Exporter Reference Number). W przypadku eksporterów unijnych będzie to numer zarejestrowanego eksportera, czyli numer REX. Podanie w oświadczeniu numeru REX będzie obowiązkowe w przypadku przesyłek zawierających produkty pochodzące w rozumieniu umowy UE-UK, których wartość przekracza próg 6 tys. euro. Jeżeli wartość wywożonych produktów nie przekracza tego progu, oświadczenie może być sporządzone przez każdego eksportera, w tym eksportera niezarejestrowanego w bazie REX (w takim przypadku miejsce na podanie numeru REX nie będzie wypełnione).

Unijni eksporterzy, którzy zamierzają wywozić produkty do Zjednoczonego Królestwa na warunkach preferencyjnych, powinni się więc zarejestrować w bazie eksporterów REX. W Polsce rejestracja prowadzona jest przez Izbę Administracji Skarbowej w Poznaniu – Wydział Centralna Rejestracja. Wytyczne dla przedsiębiorców dotyczące rejestracji w REX, dostępne są na stronie podatki.gov.pl: System zarejestrowanych eksporterów (REX).

Wnioskowanie o preferencyjne traktowanie taryfowe na podstawie tzw. wiedzy importera jest możliwe, jeżeli importer dysponuje niezbędną szczegółową wiedzą o pochodzeniu produktu i spełnianiu przez niego wymogów umowy UE-UK. Wiedza ta musi być oparta na informacjach w formie dokumentów i innych dowodów udostępnionych importerowi przez eksportera lub wytwórcę produktu, które są w posiadaniu importera już w momencie składania zgłoszenia celnego.

W oparciu o nie importer musi być w stanie udowodnić, że odpowiednia reguła pochodzenia została spełniona i produkt może być uważany za pochodzący w rozumieniu tej umowy. Jeżeli importer nie będzie w stanie tego wykazać, organ celny odmówi przyznania preferencyjnego traktowania taryfowego.

Eksporterzy brytyjscy będą sporządzać swoje oświadczenia według tego samego wzoru co eksporterzy unijni, ale zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie brytyjskiej administracji celnej (dostępną na stronie podatki.gov.pl: Brexit a cło) jako numer referencyjny będzie wykorzystywany numer EORI eksportera.

Źródło: Ministerstwo Finansów