• Klimatyzacja samochodowa jest skomplikowanym systemem, który wymaga precyzyjnej obsługi.
• Zdarza się, że mechanicy popełniają błędy podczas serwisowania, co może prowadzić do pogorszenia wydajności klimatyzacji lub poważniejszych uszkodzeń.
• O tym, jakie błędy najczęściej popełniają mechanicy, na co warto uważać, czego unikać opowiada nam Rałał Wróbel z firmy Magneti Marelli.
  
• Więcej informacji w polskiej (i nie tylko) branży aftermarketowej i motoryzacyjnej znajdziesz na stronie głównej Motofaktora. Jeśli chcesz być na bieżąco z najważniejszymi wiadomościami z branży – zapisz się na nasz newsletter.

Przede wszystkim należy odpowiednio zweryfikować pracę układu klimatyzacji oraz przeprowadzić „wywiad” z klientem dotyczący układu klimatyzacji w samochodzie. Kolejnym krokiem jest weryfikacja wskazań manometrów na stacji klimatyzacji, na tym etapie możemy zaobserwować w jaki sposób zachowuje się układ. Następnym krokiem jest odzyskanie czynnika z układu oraz sprawdzenie układu pod względem szczelności za pomocą hydrogenu lub azotu.

Ciśnienie podczas weryfikacji szczelności układu powinno wynosić max około 15bar, jeśli nie został zaobserwowany spadek ciśnienia oraz występujące usterki układu klimatyzacji można przejść do kolejnego kroku jakim jest przeprowadzenie próżni. Prawidłowa próżnia powinna trwać minimum około 25 minut. Po wykonaniu próżni należy uzupełnić układ o odpowiednią ilością czynnika i oleju. Ostatnim etapem jest weryfikacja filtra przeciwpyłkowego i ewentualna jego wymiana oraz przeprowadzenie dezynfekcji układu klimatyzacji. Należy pamiętać, że dezynfekcję przeprowadzamy przy zdemontowanym filtrze przeciwpyłkowym.

Najczęstszymi błędami przy obsłudze klimatyzacji są: zbyt krótki czas trwania próżni, stosowanie jednego rodzaju oleju do układu klimatyzacji lub stosowanie nieodpowiedniego oleju do układu, zbyt duże ciśnienie w trakcie testu szczelności oraz nieodpowiednia ilość zadanego oleju w trakcie obsługi.

Elektryk w warsztacie – klimatyzacja

W przypadku samochodów osobowych należy stosować taki czynnik, na który samochód posiada homologację. Jeśli układ klimatyzacji jest przeznaczony na R1234yf, to należy stosować tylko taki czynnik. Czynników nie należy zamieniać z powodu uzyskania homologacji tylko na dany czynnik.

Wyobraźmy sobie przypadek, w którym układ klimatyzacji jest przystosowany na czynnik R1234yf, natomiast w układzie znajduje się R134a. Serwisant nie posiadający identyfikatora czynnika lub analizatora podłącza stację klimatyzacji do takiego układu i odzyskuje czynnik do butli znajdującej się wewnątrz stacji. Zmieszanie się dwóch różnych czynników może spowodować brak stabilizacji ciśnienia w samej butli jak również „pływanie wagi” w stacji lub w najgorszym przypadku uszkodzenie stacji. Również zastosowanie nieodpowiedniego czynnika lub mieszaniny gazów do układu klimatyzacji w pojeździe może spowodować jego nieprawidłową pracę oraz uszkodzenie układu.

Na rynku można dostać różne rodzaje czynników chłodniczych, natomiast w układach klimatyzacji samochodów spotykamy czynnik R134a oraz HFO1234yf, który od 2017 r. jest stosowany we wszystkich nowo wprowadzanych na rynek samochodach osobowych. W układach klimatyzacji oprócz czynników do nich przeznaczonych (R134a, HFO1234yf) można spotkać różne gazy, począwszy od propan-butanu po gazy zakupione do samodzielnego napełniania lub mieszaniny gazów. Stosowanie takich gazów lub mieszaniny gazów może spowodować nieprawidłową pracę układu, rozszczelnienie układu, uszkodzenie sprężarki klimatyzacji oraz uszkodzenie stacji klimatyzacji gdy tego typu gaz lub mieszanina gazów zostanie przez nią odzyskana.

Według przepisów warsztat samochodowy zajmujący się obsługą, serwisem i konserwacją układów klimatyzacji musi raz w roku przekazać sprawozdanie dotyczące rozchodu czynników chłodniczych. Sprawozdanie musi zostać przekazane do 28 lutego i dotyczy tylko i wyłącznie roku ubiegłego. Przykładowo, jeśli warsztat zakupił czynnik chłodniczy w styczniu 2022 roku, a dobiegł koniec roku kalendarzowego, to musi zostać sporządzone sprawozdanie za ten rok. W sprawozdaniu należy podać ilość zastosowanego czynnika, odzyskanego czynnika oraz stan magazynowy na dzień 1 stycznia i 31 grudnia danego roku, za który jest przekazywane sprawozdanie. Wszystkie te dane należy zapisywać w karcie ewidencji/rozchodu czynnika, która jest potrzebna do wypełnienia rocznego sprawozdania. Warsztat jest zobowiązany do tych czynności od momentu zakupu pierwszej butli z czynnikiem.

Jest to odwieczne pytanie nasuwające się przy wyborze stacji klimatyzacji.  wszystko zależy od indywidualnych preferencji kupującego. Natomiast z praktycznego punktu widzenia używanie dwóch osobnych stacji jest lepszym rozwiązaniem niż stosowanie jednej stacji na dwa gazy.

Załóżmy, że na warsztat trafia 6 samochodów, z czego 3 samochody posiadają układ na czynnik r134a, a druga połowa posiada układ klimatyzacji na r1234yf. Mechanik musi zadecydować z jakim układem obsłuży pojazdy w pierwszej kolejności, posiadając dwa osobne urządzenia do obsługi układu klimatyzacji można uniknąć takiego problemu. Wadą jest również uniemożliwienie obsługi układów klimatyzacji w przypadku awarii stacji na dwa czynniki. Zaletą jest zajmowanie mniejszej powierzchni warsztatowej niż w przypadku posiadania dwóch osobnych urządzeń.

W przypadku przypuszczenia odzyskania nieprawidłowego czynnika za pomocą stacji klimatyzacji należy skontaktować się z odpowiednią firmą zajmującą się serwisem oraz naprawą urządzeń do obsługi układów klimatyzacji. Natomiast, aby zapobiec odzyskaniu nieprawidłowego czynnika z układu należy wyposażyć się w identyfikator lub analizator czynnika chłodniczego, jest to jedyny sposób na weryfikację zawartości układu klimatyzacji przed przystąpieniem do odzyskiwania czynnika. Jeśli za pomocą analizatora lub identyfikatora wykryjemy zanieczyszczony czynnik, to musimy go odzyskać do osobnego zbiornika.

W butli niekoniecznie może się znajdować czynnik, który jest oferowany sprzedaży. Możemy trafić na zanieczyszczony czynnik lub mieszaninę dwóch czynników czy też domieszkę gazu do czynnika. W przypadku przetłoczenia takiego czynnika do zbiornika znajdującego się w stacji klimatyzacji spowodujemy zanieczyszczenie układu klimatyzacji obsługiwanego pojazdu, bądź w najgorszym przypadku uszkodzenie urządzenia do obsługi układu klimatyzacji.

Filtry przeciwpyłowe filtrują powietrze i wyłapują zanieczyszczenia dostające się do wnętrza pojazdu. Zanieczyszczony filtr przeciwpyłkowy może powodować zakłócenie pracy układu poprzez blokowanie przepływu schłodzonego powietrza do wewnątrz samochodu.

Każda z powyższych metod jest skuteczna, wybór danej metody zależy od indywidualnych preferencji i upodobań serwisanta. W przypadku ozonowania mamy do czynienia z urządzeniem generującym ozon, natomiast dezynfekcja za pomocą ultradźwięków jest możliwa dzięki urządzeniu, które wytwarza pod wpływem wibracji o wysokiej częstotliwości mgiełkę służącą do dezynfekcji oraz usuwa nieprzyjemne zapachy z układów klimatyzacji i kabin pojazdów. Oprócz dezynfekcji układu klimatyzacji urządzenie ultradźwiękowe poprawia również walory zapachowe dzięki możliwości stosowania preparatów, które są dostępne w różnych wariantach.

Skraplacz i parownik są wymiennikami ciepła w układzie klimatyzacji. W skraplaczu zachodzi skroplenie czynnika, czynnik ulega kondensacji oddając swoje ciepło do przepływającego przez niego powietrza. Parownik odbiera ciepło z opływającego go powietrza oraz dzięki niskiej temperaturze osusza powietrze w kabinie.

Przy włączonym układzie klimatyzacji powietrze, które przepływa między płytkami zimnego parownika zostaje pozbawione ciepła. Powietrze to zostaje przy tym ochłodzone, wysuszone i czyszczone. Skraplacz i parownik wymieniamy tylko wtedy, gdy ulegną uszkodzeniu. Uszkodzenie skraplacza klimatyzacji można poznać między innymi po ocenie jego stanu i rozwarstwiających się lamelkach, w trakcie testu szczelności układu oraz obserwując wskazania manometrów podczas podłączenia stacji obsługi klimatyzacji.

W przypadku parownika jego weryfikacja polega na obserwacji wskazań manometrów oraz podczas testu szczelności układu. Przyczyny uszkodzeń:

Skraplacz:

• Wysoka temperatura
• Uszkodzenie mechaniczne
• Ciała obce w układzie klimatyzacji
• Utlenianie aluminium
• Zablokowanie lamelek skraplacza poprzez ciała obce
• Wilgoć w układzie

Parownik:

• Zanieczyszczenia w układzie klimatyzacji
• Osadzenie się na lamelach skraplacza ciał obcych dostających się do wnętrza pojazdu
• Niepoprawna dezynfekcja układu lub jej brak
• Brak wymiany filtra kabinowego
• Nie używanie układu klimatyzacji
• Utlenianie aluminium
• Wilgoć w układzie

Samo „dobijanie” bez kompleksowej obsługi nie ma sensu, ponieważ dokładnie nie wiemy w jakim stanie jest układ klimatyzacji, między innymi czy układ jest szczelny. Przyczyną ubywania czynnika jest powstanie nieszczelność. Natomiast w dość długim okresie czasowym czynnik może przenikać przez elementy gumowe układów klimatyzacji. Ciśnienie układu klimatyzacji kontroluje się podczas każdej obsługi układu. Minimalne ciśnienie układu klimatyzacji zależy w głównej mierze od temperatury. Przyjmuje się, że od strony niskiego ciśnienia minimum powinno wynosić około 2 bary, w przypadku strony HP minimalne ciśnienie oscyluje w okolicy 10 bar.

„Nabicie” klimatyzacji nie jest wystarczające, ponieważ nie jesteśmy w stanie określić w jakim stanie technicznym jest układ klimatyzacji. Jedynie kompletna obsługa układu da nam faktyczny obraz stanu klimatyzacji. Potrzebne jest około 25 minut, aby filtr osuszacz został maksymalnie zapełniony wilgocią z powietrza. Może to powodować w późniejszym czasie zanieczyszczenie układu przez wydostające się fragmenty przesyconego granulatu z osuszacza, nieprawidłową pracę układu, krążenie wilgoci w układzie poprzez zainstalowanie przesyconego wilgocią osuszacza.

W przypadku wymiany kompresora przypada na niego 50% objętości oleju w stosunku do objętości oleju w całym układzie. Należy sprawdzić w dokumentacji technicznej ile oleju przypada na cały układ klimatyzacji, a następnie zlać olej z nowej sprężarki i sprawdzić czy zlana ilość oleju przypada na 50% z objętości układu. Przy standardowej obsłudze układu podajemy 2% ilości oleju w stosunku do całkowitej objętości czynnika w układzie.

Oczywiście, że nadmiar oleju może zaszkodzić układowi klimatyzacji. Zbyt duża ilość spowoduje cięższą pracę sprężarki oraz mniejszą wydajność. Może to również powodować rozłączanie układu z powodu zbyt wysokiego ciśnienia w układzie. Natomiast drastycznie wysoka ilość oleju spowoduje uszkodzenie sprężarki.

Jeśli podejrzewamy usterkę sprzęgła kompresora, to należy sprawdzić:

• Stan paska osprzętu oraz rolek – zbyt luźny pasek oraz uszkodzone rolki napinające/prowadzące mogą powodować trudności z uruchomieniem sprężarki lub niemożliwość jej uruchomienia
• Napięcie zasilania cewki w instalacji elektrycznej
• Rezystancję cewki, która powinna wynosić około 3 Ohmy dla instalacji 12V oraz około 14 Ohm dla instalacji 24V
• Szczelinę pomiędzy tarczą zabierakową a kołem pasowym – powinna ona wynosić 0,2-0,8mm
• Czujnik temperatury sprężarki (jeśli takowy jest zainstalowany) – uszkodzony czujnik temperatury sprężarki będzie powodował przerwę w obwodzie zasilania, co spowoduje niemożliwość załączenia sprzęgła, czujnik zazwyczaj jest umieszczony w korpusie sprężarki

Klimatyzacja w samochodach elektrycznych i hybrydowych, oprócz tego, że obniża temperaturę we wnętrzu pojazdu, odpowiada również za utrzymywanie odpowiedniego zakresu temperatury baterii, który jest potrzebny do jej prawidłowego działania w samochodach elektrycznych i hybrydowych.

Zestawy do samodzielnego napełniania klimatyzacji nie są dobrym rozwiązaniem, jest to droga na skróty. Osoba napełniająca układ takim zestawem nie jest do końca świadoma, co znajduje się w takim pojemniku, zazwyczaj jest to „ulepszony” odpowiednik gazu. Po napełnieniu takim zestawem układ może pracować nieprawidłowo oraz spowodować jego uszkodzenie. Odciągnięcie takiego preparatu do stacji spowoduje wymieszanie go z czynnikiem znajdującym się w zbiorniku stacji, może to spowodować utratę stabilizacji ciśnienia w butli oraz wagi, jak również uszkodzenie stacji. Należy tutaj zaznaczyć, że niektóre zestawy zawierają również czynnik R12, który jest już wycofany z rynku, stosowanie takiego czynnika jest niezgodne z prawem.

Zdjęcia: Magneti Marelli